De voormalige Sovjet-voetbalcompetitie
Door de geschiedenis heen hebben gebieden vaak onafhankelijkheid gezocht van een grotere natie om politieke, culturele of andere redenen. Er zijn talloze gevallen van dit soort situaties in de wereldgeschiedenis en door de jaren heen. In het voetbal gebeurt het zelden dat nationale competities samensmelten of zich scheiden. Sterker nog, om competitief te blijven sluiten sommige clubs zich aan bij een hoger niveau competitie, zoals AS Monaco dat in Frankrijk speelt, of Welshe clubs zoals Cardiff City, Swansea City of het inmiddels zeer bekende Wrexham, die in het Engelse voetbalsysteem spelen.Vandaag maken we een reis terug in de tijd naar een ander tijdperk en naar een bijzondere voetbalcompetitie die vandaag de dag niet meer bestaat, maar waarvan de deelnemende clubs nog steeds (meestal) actief zijn. Het dient als voorbeeld van hoe het zou zijn als meerdere nationale competities tot één geheel zouden worden samengevoegd. Zoals je waarschijnlijk al weet (het staat immers in de titel), gaat het vandaag over de Sovjet-voetbalcompetitie.
Het begin van het Sovjetvoetbal
Zoals op veel plaatsen brachten Schotse en Engelse zeelieden en handelaren tegen het einde van de 19e eeuw de sport mee naar de havens van tsaristisch Rusland. Daar werd voetbal snel populair en begon het zich over het Russische grondgebied te verspreiden. Aan het begin van de 20e eeuw waren er al lokale voetbalcompetities in Moskou en Sint-Petersburg en waren er zo'n 200 teams in heel Rusland opgericht. Logischerwijs kwam met de Oktoberrevolutie en de Russische Burgeroorlog alle voetbalactiviteit tot stilstand, hoewel die hervat werd na de oprichting van de Sovjet-Unie.In de jaren dertig waren er al gevestigde clubs die, opmerkelijk genoeg, namen moesten krijgen die door de Russische regering waren goedgekeurd. Vandaar namen als Spartak en Dynamo, die tot op de dag van vandaag bestaan. Vanuit de Spartak Sport Society, via zijn leider Nikolai Starostin, kwam het voorstel om een voetbalcompetitie te vormen die clubs uit de verschillende regio's van de Sovjet-Unie zou samenbrengen. Dit voorstel werd snel goedgekeurd, aangezien voetbal voor het communistische regime kon dienen als propagandamiddel en om de superioriteit van het socialistische systeem te tonen.
De Sovjetvoetbalpiramide en het competitiesysteem
Op 22 mei 1936 werd de eerste wedstrijd van de ontluikende Sovjet-competitie, Groep A genoemd, gespeeld tussen Dynamo Leningrad en Lokomotiv Moskou. Viktor Lavrov van het Moskouse team scoorde het eerste doelpunt in de geschiedenis van het toernooi in de 5e minuut. Het toernooi zou twee keer per jaar worden gespeeld. De eerste editie in 1936 bestond uit zeven teams uit Moskou, Leningrad en Kiev, met Dynamo Moskou als eerste kampioen. Voor de tweede editie in 1936 steeg het aantal teams naar acht, en deze stijgende lijn zette zich voort tot 1938, toen er 26 teams deelnamen.Het toernooi werd onafgebroken gespeeld tot 1941, toen er een onderbreking kwam door de Tweede Wereldoorlog. In 1945 keerde het voetbal terug in de Sovjet-Unie en kreeg de competitie de naam De Eerste Groep van de USSR, om de eerste divisie aan te duiden, terwijl de tweede divisie De Tweede Groep van de USSR werd genoemd. Zo begonnen de naamswijzigingen van het toernooi, dat in 1973 uitkwam bij de Vysshaya Liga, die doorging tot het uiteenvallen van de Sovjet-Unie begin jaren negentig. Vanaf het begin waren er twee niveaus tot 1963, toen er een derde niveau werd gecreëerd - of beter gezegd geconsolideerd - na verschillende eerdere pogingen die nooit lang standhielden. Er bestond ook een vierde niveau, hoewel dit slechts zes niet-opeenvolgende seizoenen duurde en meer diende als een hulpliga.
Toernooidetails
Hoewel de Sovjet-Unie één land was, was de realiteit dat het uit verschillende naties bestond. Dat werd al snel duidelijk, ook al probeerde het communistische regime elk probleem van nationalisme te vermijden - iets wat uiteindelijk onvermijdelijk was. Wedstrijden tussen teams uit verschillende naties waren gespannen, en de rivaliteit ging duidelijk verder dan het veld. Bovendien werden overwinningen op teams uit Moskou vaak gezien als kleine overwinningen op het regime zelf.Tot 1961 had geen enkel niet-Moskovitisch team de competitie gewonnen, totdat Dynamo Kiev dat jaar het kampioenschap veroverde. Sterker nog, de Oekraïense club werd de succesvolste ploeg in de Sovjet-competitie, ondanks dat ze in de eerste 25 jaar geen enkele titel hadden behaald. Kiev won in totaal 13 landstitels, gevolgd door Spartak Moskou met 12. In de loop der jaren werden de landstitels verdeeld onder vijf landen die de Sovjet-Unie vormden (Rusland, Oekraïne, Georgië, Armenië en Wit-Rusland). Georgië (Dinamo Tbilisi) won twee edities, terwijl Armenië (Ararat Jerevan) en Wit-Rusland (Dinamo Minsk) elk één keer kampioen werden. Van de vijftien naties die deel uitmaakten van de Sovjet-Unie, hadden alleen Turkmenistan en Kirgizië geen vertegenwoordiger in de competitie.
In 1990 trokken Dinamo Tbilisi uit Georgië en algiris Vilnius uit Litouwen zich terug uit het kampioenschap vanwege de onafhankelijkheid van hun landen. In 1991 was de laatste editie van de competitie aan de gang, toen de Sovjet-Unie uiteen viel. CSKA Moskou werd de laatste kampioen. Het daaropvolgende jaar speelde elk land in zijn eigen nationale competitie.
Topscorers in de Sovjet-topcompetitie
Natuurlijk moeten we ook enkele van de grootste doelpuntenmakers uit dit tijdperk van de competitie benadrukken. Net zoals het kampioenschap zelf legendarische clubs en felle rivaliteiten voortbracht, bracht het ook enkele van de grootste topscorers in de Europese voetbalgeschiedenis voort. Gedurende zijn 55-jarige bestaan kroonde de Sovjet-topcompetitie vele spitsen tot topscorer, en verschillende van hen werden grote namen, niet alleen in de USSR, maar in de hele voetbalwereld.Een van de meest productieve doelpuntenmakers was Oleg Blokhin van Dynamo Kiev, die het eeuwige record in handen heeft met 211 competitiedoelpunten en in de jaren 1970 meerdere keren topscorer werd. Daarbovenop won hij ook de Ballon d'Or in 1975, een zeldzame eer voor een Sovjetspeler. Een andere ster van Dynamo Kiev, Oleg Protasov, werd de uitblinkende spits van de jaren 1980 en eindigde twee keer als topscorer voordat hij naar het buitenland vertrok.
Eerdere decennia werden gedomineerd door spelers zoals Nikita Simonyan van Spartak Moskou, die vier keer topscorer werd in de jaren 1950 en in totaal 133 doelpunten maakte. Ook Eduard Streltsov verdient een speciale vermelding: de spits van Torpedo Moskou die vaak de "Russische Pelé" werd genoemd en de lijst aanvoerde aan het einde van de jaren 1950. In de onmiddellijke naoorlogse jaren was Vsevolod Bobrov (CSKA Moskou) de eerste echte superster van het Sovjetvoetbal en werd hij drie keer topscorer.
Analyse
Wat we aan het begin van dit artikel noemden - dat dit voorbeeld laat zien hoe een gecombineerde competitie met meerdere landen eruit zou zien - werd duidelijk in de Sovjet-competitie. Als we de laatste twee decennia in het Europese voetbal bekijken, zien we dat tussen 2005 en 2009 twee Russische teams (CSKA Moskou en Zenit Sint-Petersburg) en één Oekraïens team (Sjachtar Donetsk) de UEFA Cup, de op één na hoogste Europese competitie, wisten te winnen. Dit geeft een goed beeld van het competitieve niveau in deze landen.Evenzo zou een gecombineerd nationaal elftal van deze landen, samen met bijvoorbeeld Georgië en Armenië, een Europese grootmacht kunnen vormen. Zo werd de Sovjet-Unie vierde op het WK van 1966 en bereikte het drie keer de kwartfinales. Daarnaast won het land het EK 1960 en stond het nog drie keer in de finale. Verder moeten we ook nog twee gouden en drie bronzen medailles op de Olympische Spelen noemen. In het huidige voetbal zijn we ver verwijderd van een dergelijke situatie (een unie van landen), maar deze terugblik in de geschiedenis geeft ons een idee van wat er zou kunnen gebeuren als het wél zou gebeuren.
Statistieken winnaars Sovjet-topcompetitie 1936-1991
Sovjet Top Liga: Kampioenen per jaar
| Jaar | Kampioen | Land/regio |
|---|---|---|
| 1936 (lente) | Dynamo Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1936 (herfst) | Spartak Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1937 | Dynamo Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1938 | Spartak Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1939 | Spartak Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1940 | Dynamo Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1941 | - (afgebroken door WOII) | - |
| 1945 | Dynamo Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1946 | CDKA Moskou (later CSKA) | Rusland (RSFSR) |
| 1947 | CDKA Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1948 | CDKA Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1949 | Dynamo Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1950 | CDKA Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1951 | CDSA Moskou (CSKA) | Rusland (RSFSR) |
| 1952 | Spartak Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1953 | Spartak Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1954 | Dynamo Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1955 | Dynamo Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1956 | Spartak Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1957 | Dynamo Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1958 | Spartak Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1959 | Dynamo Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1960 | Torpedo Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1961 | Dynamo Kiev | Oekraïense SSR |
| 1962 | Spartak Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1963 | Dynamo Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1964 | Dinamo Tbilisi | Georgische SSR |
| 1965 | Torpedo Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1966 | Dynamo Kiev | Oekraïense SSR |
| 1967 | Dynamo Kiev | Oekraïense SSR |
| 1968 | Dynamo Kiev | Oekraïense SSR |
| 1969 | Spartak Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1970 | CSKA Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1971 | Dynamo Kiev | Oekraïense SSR |
| 1972 | Zorja Vorosjylovhrad (Loehansk) | Oekraïense SSR |
| 1973 | Ararat Jerevan | Armeense SSR |
| 1974 | Dynamo Kiev | Oekraïense SSR |
| 1975 | Dynamo Kiev | Oekraïense SSR |
| 1976 (lente) | Dynamo Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1976 (herfst) | Torpedo Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1977 | Dynamo Kiev | Oekraïense SSR |
| 1978 | Dinamo Tbilisi | Georgische SSR |
| 1979 | Spartak Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1980 | Sjachtar Donetsk | Oekraïense SSR |
| 1981 | Dynamo Kiev | Oekraïense SSR |
| 1982 | Dinamo Minsk | Belarussische SSR |
| 1983 | Dnjepr Dnjepropetrovsk (Dnipro) | Oekraïense SSR |
| 1984 | Zenit Leningrad | Rusland (RSFSR) |
| 1985 | Dynamo Kiev | Oekraïense SSR |
| 1986 | Dynamo Kiev | Oekraïense SSR |
| 1987 | Spartak Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1988 | Dnjepr Dnjepropetrovsk (Dnipro) | Oekraïense SSR |
| 1989 | Spartak Moskou | Rusland (RSFSR) |
| 1990 | Dynamo Kiev | Oekraïense SSR |
| 1991 | CSKA Moskou | Rusland (RSFSR) |
Titels per club
| Club | Titels | Land/regio |
|---|---|---|
| Dynamo Kiev | 13 | Oekraïense SSR |
| Spartak Moskou | 12 | Rusland (RSFSR) |
| Dynamo Moskou | 11 | Rusland (RSFSR) |
| CSKA Moskou (incl. CDKA/CDSA) | 7 | Rusland (RSFSR) |
| Torpedo Moskou | 3 | Rusland (RSFSR) |
| Dinamo Tbilisi | 2 | Georgische SSR |
| Dnjepr Dnjepropetrovsk (Dnipro) | 2 | Oekraïense SSR |
| Ararat Jerevan | 1 | Armeense SSR |
| Dinamo Minsk | 1 | Belarussische SSR |
| Zenit Leningrad | 1 | Rusland (RSFSR) |
| Sjachtar Donetsk | 1 | Oekraïense SSR |
| Zorja Vorosjylovhrad (Loehansk) | 1 | Oekraïense SSR |
Titels per huidig land
| Land | Aantal titels | Voorbeeldclubs |
|---|---|---|
| Rusland | 35 | Spartak Moskou, Dynamo Moskou, CSKA Moskou, Torpedo Moskou, Zenit Leningrad |
| Oekraïne | 22 | Dynamo Kiev, Sjachtar Donetsk, Dnjepr Dnjepropetrovsk, Zorja Loehansk |
| Georgië | 2 | Dinamo Tbilisi |
| Armenië | 1 | Ararat Jerevan |
| Wit-Rusland | 1 | Dinamo Minsk |
